Leonard Gondwe ver meistararitgerð sína í Endurheimt vistkerfa „Mat á áhrifum endurheimtar skóga í Malaví: Kerfisbundið mat á áskorunum, ávinningi og þekkingaruppbyggingu“ e. „Assessing the Effectiveness of Forest Restoration Efforts in Malawi: A Systematic Review of Successes, Challenges and Lessons Learned“ við deild Náttúru & Skóga við Landbúnaðarháskóla Íslands. Leiðbeinendur Leonard eru Katrín Valsdóttir og Dr. Ása L. Aradóttir. Prófdómari er Dr. Rannveig Magnúsdóttir.
Meistaravörnin fer fram mánudaginn 30. júní 2025 kl. 13:00 í Sauðafelli, Keldnaholti, Árleyni 22 112 Reykjavík og á Teams. Hér má nálgast hlekk á vörnina. Vörnin er öllum opin.
Ágrip
Landhnignun er eitt helsta umhverfisvandamál heimsins og hefur áhrif á ýmis vistkerfi, en skógarvistkerfi hafa orðið fyrir hvað mestri hnignun. Í Malaví hefur hnignun skóga verið afleiðing flókins samspils félagslegra, efnahagslegra og vistfræðilegra þátta, þar á meðal vegna aukinnar áherslu á landbúnað og viðarkolaframleiðslu, og vegna veikrar stjórnsýslu. Til að bregðast við þessu hafa skógræktarverkefni verið sett á laggirnar vegna stefnumótunar þarlendra stjórnvalda og vegna alþjóðlegra skuldbindinga, en árangur þessara aðgerða er misjafn og illa skjalfestur á landsvísu. Í þessari rannsókn er gerð kerfisbundin úttekt á 20 ritrýndum greinum og óritrýndum heimildum til að meta árangur, áskoranir og draga lærdóm af skógræktarverkefnum í Malaví.
Með því að nota kerfisbundna yfirlitsaðferð samkvæmt PRISMA-leiðbeiningum sameinar rannsóknin vistfræðilegar, félagslegar og stjórnsýslulegar niðurstöður á mati endurheimtarverkefna sem framkvæmd voru á tímabilinu 1990 til mars 2025. Þemagreining var framkvæmd á eigindlegum gögnum og árangur verkefnanna metinn með þremur greiningarrömmum: vistfræðilega batahjólinu, félagslega ávinningshjólinu og leiðbeinandi starfsháttum Sameinuðu þjóðanna (e. the Standards of Practice guiding the UN Decade on Ecosystem Restoration).
Niðurstöðurnar benda til umtalsverðs árangurs í þátttökustýrðri skógarstjórnun, aukinnar færni samstarfsaðila og meiri fjölbreytileika í byggingu skóga. Hins vegar eru ennþá verulegar áskoranir, þar á meðal ófullnægjandi fjármögnun, veik löggæsla, óvissa um landréttindi og takmörkuð þátttaka samfélaga á áætlunarstigi verkefna. Vistfræðilegar úttektir sýndu merki um endurheimt vistkerfa, sérstaklega hvað varðar fjölbreytileika í byggingu og framleiðni, en áframhaldandi ofnýting og uppbrot búsvæða hindruðu að vistkerfin næðu fullri virkni. Félagslegar niðurstöður voru misjafnar; þátttaka hagaðila var jákvæð en endurtekin vandamál komu upp varðandi réttláta skiptingu ávinnings og þátttöku kynjanna.
Rannsóknin undirstrikar mikilvægi þess að innleiða heildstæðar, þátttökudrifnar og aðstæðubundnar aðferðir til árangursríkrar skógarendurheimtar. Helstu tillögur fela í sér að styrkja stjórnsýslu, stuðla að náttúrulegri endurnýjun, tryggja réttlátt aðgengi að auðlindum og samræma endurheimtarverkefni bæði við alþjóðlega staðla og forgangsröðun á landsvísu í Malaví. Þessar niðurstöður geta stutt við stefnumótun og framkvæmd og stuðlað að sjálfbærari og öflugari skógarendurheimt í Malaví og við sambærilegar aðstæður víðs vegar um Afríku sunnan Sahara.
