Ljósmyndagreining á hvítgogguðum höfrungum og tengsl þeirra við Atlantshafsþorsk og sveiflur í sjávarhita í Skjálfandaflóa á Íslandi
Meistaravörnin fer fram mánudaginn 16. desember 2025 kl. 13:10 í Geitaskarði, Keldnaholti, Árleyni 22 112 Reykjavík og á Teams. Hér má nálgast hlekk á vörnina. Vörnin er öllum opin.
Leiðbeinendur:
Marianne Helene Rasmussen, Director of Húsavík Research Centre, University of Iceland and Emmanuel Pagneux, Associate professor, Faculty of Environmental and Agricultural Sciences, Agricultural University of Iceland
Prófdómari
Katja Vinding Petersen, PhD, Lecturer in Polar biology and Biology of Marine Mammals at DIS - Study Abroad in Scandinavia. Lecturer at the University of Copenhagen, Department of Science Education.
Ágrip
Þessi rannsókn kannar flókin vistfræðileg tengsl milli hvítgoggshöfrungsins (Lagenorhynchus albirostris), einnar aðal bráðartegundar hans, Atlantshafsþorsksins (Gadus morhua), og sveiflna í sjávarhita í Skjálfandaflóa á Íslandi, yfir tíu ára tímabil (2014-2024). Tilgáturnar benda til þess að hækkun á yfirborðshita sjávar sé væntanlega leiði til beinnar fækkunar á tíðni hvítgogghöfrunga og á magni Atlantshafsþorsks. Þar af leiðandi geta sveiflur í magni Atlantshafsþorsks haft frekari óbein áhrif á tíðni og útbreiðslu hvítgogghöfrunga. Gögnum um hvítgogghöfrunga var safnað í hvalaskoðunarferðum með ljósmyndagreiningu og tíðniáætlunin var reiknuð með því að nota vísitöluna “Sighting Per Unit Effort” (SPUE), sem var greind til að kanna hugsanlega fylgni við gögn um þorskveiðilöndun, sem safnað var úr þjóðlegum fiskveiðigagnagrunni, og meðalárshita sjávar, sem var reiknað út frá gögnum sem safnað var frá Grímsey. Niðurstöðurnar sýndu skýrt árstíðabundið mynstur í viðveru höfrunga, innan mánaðarlegs SPUE, með hámarki á sumrin. Hins vegar voru kjarnatilgáturnar ekki studdar af niðurstöðunum. Engin tölfræðilega marktæk fylgni fannst milli árlegs SPUE og hvorki þorskveiði (r = 0,212, p = 0,556) né ársmeðalhita sjávar (r = 0,230, p = 0,522), né heldur auðkenningu höfrunga (r = -0,348, p = 0,294). Þar að auki fundust engin frekari marktæk tengsl milli þorskveiði og ársmeðalhita sjávar (r = 0,410; p = 0,239). Skortur á tölfræðilegri marktækni í þessum tengslum bendir til þess að vistfræðileg virkni í Skjálfandaflóa sé flóknari en upphaflega var talið. Niðurstöðurnar gætu endurspeglað seiglu höfrunganna, hugsanlega vegna sveigjanleika í fæðuvali þeirra eða vegna þess að þeir tilheyra stærri stofni sem nær út fyrir flóann. Þar að auki gæti þetta einnig verið afleiðing tímabundinnar tafa á vistfræðilegum viðbrögðum við umhverfisbreytingum. Þessi rannsókn undirstrikar mikilvægi langtímaeftirlits við að greina og stjórna á skilvirkan hátt áhrifum þeirra umhverfisbreytinga sem hafa og munu hafa afleiðingar fyrir þetta viðkvæma vistkerfi hafsins á norðurslóðum.
